Le ta pranojmë – ekranet janë kudo. Janë në kompjuterë, telefona, tableta, madje edhe në pajisje që s’i imagjinonim më parë. Fëmijët mësojnë duke vëzhguar, dhe kur të rriturit janë vazhdimisht të ngulur pas pajisjeve, kjo jep një mesazh të fuqishëm për atë çfarë është “normale”.
Modelimi i zakoneve të shëndetshme ndaj ekraneve është një sfidë më vete, por ekspertët thonë se është e mundur të gjejmë një ekuilibër. Kjo do të thotë të vendosim kufij për veten, ashtu siç bëjmë me gjëra të tjera në jetën tonë, dhe të krijojmë kohë të dedikuar pa ekrane.
Më poshtë gjeni arsyet pse ekspertët theksojnë rëndësinë e kufizimit të kohës para ekranit për prindërit, si dhe mënyra praktike për të nisur ndryshimin.
Pse është e rëndësishme që prindërit të kufizojnë kohën para ekranit
1. Prindërit modelojnë sjellje për fëmijët e tyre
“Fëmijët kanë një aftësi të jashtëzakonshme për të na vënë në dukje kur nuk jemi të përfshirë emocionalisht apo të pranishëm në moment,” thotë Matthew Solit, drejtues klinik në Lifestance Health. “Ata gjithashtu janë të shpejtë për të treguar hipokrizinë kur u kërkojmë të lënë telefonin dhe ne vetë nuk e bëjmë.”
Fëmijët imitojnë atë që shohin. Nëse na shohin të zhytur në telefon, ata mësojnë të bëjnë të njëjtën gjë. Si prindër, është thelbësore të japim shembull për lidhje njerëzore, vëmendje dhe praninë në çast.
2. Parandalon lodhjen mendore dhe stresin
Njoftimet e vazhdueshme, skrollimi pa qëllim dhe përgjigjja ndaj mesazheve apo email-eve e mësojnë trurin të kërkojë stimuj të vazhdueshëm dhe mund të çojnë në stres psikologjik. Me kalimin e kohës, kjo mbingarkesë digjitale mund të sjellë lodhje mendore, shqetësim dhe vështirësi në përqendrim – edhe në çaste që kërkojnë vëmendje të plotë. Të rriturit, ashtu si fëmijët, nuk janë të paprekshëm nga këto efekte.
3. Rrit kohën cilësore me familjen
Të jesh realisht i pranishëm – duke lënë mënjanë telefonin dhe duke marrë pjesë në aktivitete kuptimplota si lojëra familjare, përgatitje ushqimi, shëtitje apo thjesht biseda – forcon vetëvlerësimin dhe aftësitë sociale te fëmijët. “Edhe për mirëqenien tonë është më e shëndetshme,” shton Solit.
4. Mbron shëndetin e syve
Edhe nëse nuk ndjeni menjëherë pasoja, përdorimi i tepërt i ekraneve mund të shkaktojë lodhje të syve.
“Mbi shtatë orë në ditë konsiderohet kohë e tepruar para ekranit, por edhe vetëm dy orë në ditë, nëse nuk ndërpriten, mund të ndikojnë negativisht,” thotë okulisti James Kelly.
Rregulli 20/20/20 për shëndetin e syve:
Çdo 20 minuta, shihni diçka që ndodhet 20 metra larg për 20 sekonda dhe mos harroni të pulitni sytë shpesh.
Si të filloni të vendosni kufij
Psikologu klinik Robert D. Friedberg sugjeron që, përpara se të vendosni rregulla për fëmijët, të filloni me një reflektim të ndershëm për përdorimin tuaj të pajisjeve.
Sipas tij, ekranet janë shumë përforcuese për fëmijët, sepse japin ndjesi të këndshme dhe kënaqësi të menjëhershme, ndaj është normale që nuk do duan t’i ulin. “Në vend që të pyesni ‘A do?’ provoni të pyesni ‘Sa i gatshëm je?’ për të zvogëluar kohën para ekranit. Kjo e ndihmon fëmijën ta shohë çështjen ndryshe.”
- Vendosni kufij gradualisht dhe në mënyrë të qëndrueshme. Kjo ndihmon që fëmijët të përshtaten më lehtë me ndryshimin.
- Krijoni së bashku një listë me alternativa të këndshme, pa ekrane. Për fëmijët më të vegjël, mund të krijoni një “qese aktivitetesh” nga ku zgjedhin një kartë me një ide loje apo veprimtarie që do ta realizojnë.
- Përcaktoni kohë për aktivitete që ju pëlqejnë si familje, për të reduktuar tundimin për të marrë telefonin.
“Ndryshimi duhet të jetë si një vrap i lehtë në fillim – jo një maratonë,” thotë Solit. Dhe bisedoni hapur me fëmijët përse po e bëni këtë ndryshim. Kur ata e kuptojnë, është më e lehtë që të përfshihen.
Si të përfshini edhe të rriturit e tjerë
Për të funksionuar, kufijtë ndaj kohës digjitale duhet të zbatohen nga të gjithë të rriturit që janë rreth fëmijëve. “Ndajeni mendimin tuaj për përdorimin e ekraneve dhe diskutoni të dhëna të rëndësishme mbi ndikimin e tyre,” thotë Friedberg. “Kur të gjithë dinë rregullat dhe shpërblimet për menaxhimin e kohës para ekranit, është më e lehtë të jeni të qëndrueshëm.”
Vendosni kufij të qartë mes kohës për ekran dhe kohës për familje, dhe gjeni mënyra për t’u mbështetur te njëri-tjetri në zbatimin e tyre.
Kur përdorimi i ekranit bëhet problem
Ka rekomandime të përgjithshme – si ajo e Akademisë Amerikane të Pediatrisë, që sugjeron maksimumi një orë në ditë për fëmijët e vegjël dhe dy orë për fëmijët më të rritur. Por çdo familje ka rrethanat e veta.
“Nëse përdorimi i ekranit ndikon negativisht në aspektin social, emocional apo shkollor, atëherë është tepër,” paralajmëron Solit. “Duhet të vëzhgoni ndikimin që ka media në fëmijën tuaj – qoftë pozitiv apo negativ.”
Nëse ndjeni se edhe zakonet tuaja ndaj ekranit po shkaktojnë ankth, depresion apo vështirësi në lidhje me të tjerët, është mirë të kërkoni ndihmë nga një profesionist i shëndetit mendor.
“Është e kuptueshme që prindërit ndonjëherë kanë nevojë të shkëputen, por përpiquni të sinkronizoni kohën tuaj me atë të fëmijëve për të ruajtur dhe mbrojtur kohën familjare,” përfundon Solit.
