Kur fillova karrierën time duke u dhënë mësim fëmijëve, shumica e studentëve të mi jetonin në varfëri, vuajtën nga abuzimi ose u sfiduan nga të mësuarit, paaftësitë emocionale ose fizike. Doja të gjeja mënyra për t’i ndihmuar ata të kishin sukses.


Si psikolog edukativ, mora një mësim shumë të rëndësishëm: Fëmijët kanë nevojë për fëmijëri të sigurtë, të mbrojtur dhe të strukturuar, por gjithashtu kanë nevojë për autonomi, kompetencë dhe liri për të lulëzuar.

Pas kërkimeve mbi tiparet më të ndërlidhura me optimizimin e aftësive të lulëzuara të fëmijëve, unë identifikova shtatë aftësi që u duhen fëmijëve për të rritur qëndrueshmërinë mendore, elasticitetin, kompetencën sociale, vetëdijen dhe forcën morale dhe ato janë cilësitë që i ndajnë fëmijët e suksesshëm që shkëlqejnë nga ata që përpiqen:

1. Vetëbesimi

Shumica e prindërve e barazojnë vetëvlerësimin me vetëbesimin. Ata u thonë fëmijëve të tyre “Ti je i veçantë” ose “Mund të jesh gjithçka që dëshiron”.

Por ka pak prova që rritja e vetëvlerësimit rrit suksesin akademik apo edhe lumturinë autentike. Megjithatë, studimet tregojnë se fëmijët që ia atribuojnë notat përpjekjeve dhe fuqive të tyre janë më të suksesshëm se fëmijët që besojnë se nuk kanë kontroll mbi rezultatet akademike.

Vetëbesimi i vërtetë është rezultat i të bërit mirë, përballjes së pengesave, krijimit të zgjidhjeve dhe mbështetjes tek vetja. Rregullimi i problemeve të fëmijës tuaj ose kryerja e detyrave të tij i bën ata të mendojnë: “Ata nuk besojnë se munden”.

Fëmijët që kanë vetëbesim e dinë se mund të dështojnë, por edhe të rikthehen më të fortë.

2. Empatia

Kjo forcë e karakterit ka tre lloje të dallueshme: empatia afektive, kur ndajmë ndjenjat e tjetrit dhe ndjejmë emocionet e tyre; empatia e sjelljes, kur shqetësimi empatik na bën të veprojmë me dhembshuri; dhe empatia njohëse, kur kuptojmë mendimet e tjetrit ose hyjmë në këpucët e tyre.

Fëmijët kanë nevojë për një fjalor emocional për të zhvilluar empati. Këtu janë mënyrat se si prindërit mund ta mësojnë atë:

  • Etiketoni emocionet: Emërtoni qëllimisht emocionet në kontekst për t’i ndihmuar ata të ndërtojnë një fjalor emocionesh: “Ti je i lumtur!” “Dukesh i mërzitur.”
  • Bëni pyetje: “Si të bëri të ndihesh?” “Dukesh i frikësuar. A kam të drejtë?” Ndihmoni fëmijën tuaj të kuptojë se të gjitha ndjenjat janë normale. Mënyra se si ne zgjedhim t’i shprehim ato është ajo që mund të na sjellë telashe.
  • Ndani ndjenjat: Fëmijët kanë nevojë për mundësi për t’i shprehur ndjenjat e tyre në një mënyrë të sigurtë. Krijoni atë hapësirë duke ndarë emocionet tuaja: “Nuk kam fjetur shumë, kështu që jam nervoz”. “Jam i frustruar me këtë libër.”
  • Vini re të tjerët: Vini në dukje fytyrat e njerëzve dhe gjuhën e trupit në bibliotekë ose park: “Si mendon se ndihet ai person?” “A je ndjerë ndonjëherë kështu?”

3. Vetëkontrolli

Aftësia për të kontrolluar vëmendjen, emocionet, mendimet, veprimet dhe dëshirat tuaja është një nga pikat e forta të lidhura me suksesin dhe një sekret befasues i pashfrytëzuar për të ndihmuar fëmijët të ringrihen dhe të lulëzojnë.

Një mënyrë për të mësuar vetëkontrollin është të japësh sinjale. Disa fëmijë e kanë të vështirë të ndryshojnë fokusin midis aktiviteteve. Kjo është arsyeja pse mësuesit përdorin “sinjalet e vëmendjes” si zilja ose sinjalet verbale.

Zhvilloni një sinjal, praktikoni së bashku dhe më pas prisni vëmendjen!

Një teknikë tjetër është përdorimi i pauzave të stresit. Ngadalësimi u jep atyre kohë për të menduar. Mësojini fëmijës tuaj një “urdhër për ndalim” që mund të përdorë për t’i kujtuar atij të ndalojë dhe të mendojë përpara se të veprojë:

  • “Nëse je i zemëruar, numëro deri në 10 përpara se të përgjigjesh.”
  • “Kur ke dyshime: Ndalo, mendo, qetësohu.”
  • “Mos thuaj asgjë që nuk do të doje të thoshin për ty.”

4. Integriteti

Integriteti është një grup besimesh, kapacitetesh, qëndrimesh dhe aftësish të mësuara që krijojnë një busull morali që fëmijët mund ta përdorin për t’i ndihmuar të dinë dhe të bëjnë çfarë është e drejtë.

Parashtrimi i pritshmërive tona është një pjesë e madhe e enigmës. Por po aq e rëndësishme është t’u jepet atyre hapësirë për të zhvilluar identitetin e tyre moral dhe të ndarë nga i yni.

Ndihmon gjithashtu për të pranuar dhe lavdëruar sjelljen etike kur fëmija juaj e shfaq atë në mënyrë që  të kuptojë se ju e vlerësoni atë. Vini në dukje integritetin, më pas përshkruani veprimin që fëmija juaj të dijë se çfarë bëri për të merituar mirënjohjen.

Përdorimi i fjalës “sepse” e bën lavdërimin tuaj më specifik: “Ti tregove integritet, sepse e mbajte premtimin se do të shkoje me shokun tënd edhe pse duhej të hiqje dorë nga festa!”

5. Kurioziteti

Kurioziteti është njohja, ndjekja dhe dëshira për të eksploruar ngjarje të reja, sfiduese dhe të pasigurta.

Për t’i ndihmuar fëmijët të krijojnë kuriozitet, mund të përdorni lodra të hapura, pajisje dhe lojëra. Jepuni atyre bojë, fije dhe shkopinj për të krijuar objekte.

Një metodë tjetër është modelimi i kureshtjes. Në vend që të thoni “Kjo nuk do të funksionojë,” provoni “Le të shohim se çfarë ndodh!” Në vend që të jepni përgjigje, pyesni: “Çfarë mendon?” “Nga e di ti?” “Si mund ta zbulosh?”

6. Këmbëngulja

Këmbëngulja i ndihmon fëmijët të vazhdojnë kur çdo gjë tjetër e bën më të lehtë heqjen dorë.

Gabimet mund t’i pengojnë fëmijët të arrijnë deri në fund dhe të kenë sukses. Pra, mos lejoni që fëmija juaj të katastrofojë problemin e tij. Në vend të kësaj, ndihmojini ata të zbardhin dhe të identifikojnë pengesat e tyre.

Disa fëmijë heqin dorë, sepse ndihen të mbingarkuar me “të gjitha problemet” ose “të gjitha detyrat e tyre”. Ndarja e detyrave në pjesë më të vogla i ndihmon fëmijët që kanë vështirësi të përqëndrohen ose të fillojnë.

Fëmijët më të mëdhenj mund të shkruajnë çdo detyrë në një shënim ngjitës, sipas vështirësisë, dhe të bëjnë një detyrë në të njëjtën kohë. Nxitini ata të bëjnë gjënë më të vështirë fillimisht, në mënyrë që të mos stresohen për këtë gjatë gjithë natës. Besimi dhe këmbëngulja ndërtohen kur fëmijët plotësojnë pjesë më të mëdha vetëm.

7. Optimizmi

Fëmijët optimistë i shohin sfidat dhe pengesat si të përkohshme dhe të mundshme për t’u kapërcyer, kështu që ata kanë më shumë gjasa të kenë sukses.

Por ekziston një pikëpamje dramatike e kundërt: pesimizmi. Fëmijët që janë pesimistë i shohin sfidat si të përhershme, si blloqet e çimentos që janë të pamundura për t’u lëvizur, dhe kështu ata kanë më shumë gjasa të heqin dorë.

T’u mësojmë fëmijëve optimizmin fillon me ne. Fëmijët i adoptojnë fjalët tona si zërat e tyre të brendshëm, kështu që gjatë ditëve të ardhshme, përshtatuni me mesazhet tuaja tipike dhe vlerësoni këndvështrimin që u ofroni fëmijëve tuaj.

Mesatarisht, a do të thoni se në përgjithësi jeni më pesimist apo optimist? Zakonisht i përshkruani gjërat si pozitive apo negative; gjysëm plot apo gjysëm bosh; mirë apo keq; A do të thonë miqtë dhe familja juaj të njëjtën gjë për ju?

Nëse shihni se jeni duke u anuar në anën gjysmë të zbrazët, mbani mend se ndryshimi fillon duke u parë në pasqyrë. Nëse shihni pesimizëm, shkruani se përse do të ndihmonte të bëheni më optimist.

Ndryshimi është i vështirë, por është e rëndësishme të jeni shembulli i asaj që dëshironi që fëmija juaj të mësojë.

cnbc